Πριν από τρία χρόνια, η δημιουργία σταμάτησε να αποτελεί μονοπώλιο της Φύσης και οι άνθρωποι απέκτησαν συντροφιά στις παραισθήσεις τους.
Τον Νοέμβριο του 2022 το ChatGPT σάρωσε το διαδίκτυο και η OpenAI, μια σχετικώς άγνωστη εταιρεία μέχρι τότε, βρέθηκε στο επίκεντρο της δημοσιότητας. Η τεχνητή νοημοσύνη έγινε θέμα συζήτησης παντού από τις παρέες μέχρι τα κοινοβούλια και τις διάφορες συνόδους κορυφής. Για άλλη μια φορά η τεχνολογική εξέλιξη βρέθηκε να δίνει τον ρυθμό και όλοι, πολιτικοί, επιστήμονες, επενδυτές, ακολουθούν, άλλοι πρόθυμα, άλλοι όχι και τόσο…
Βρεθήκαμε ξαφνικά με νέες προσθήκες στο λεξιλόγιό μας, βρεθήκαμε να μιλάμε για prompts, για περσόνες, για παραισθήσεις. Θυμηθήκαμε τον Εξολοθρευτή και το Skynet και μιλήσαμε (σε παρέες ή κοινοβούλια) για ένα μέλλον όπου οι μηχανές θα έχουν τον έλεγχο.
Στα τρία χρόνια που έχουν περάσει από τον Νοέμβριο του 2022 έχουμε δει πολλά θαυμαστά, έχουμε δει πολλές γκάφες αλλά από οποιαδήποτε οπτική εξετάζουμε την τεχνητή νοημοσύνη το βέβαιο είναι ότι το τζίνι έχει βγει από το λυχνάρι και δεν πρόκειται να επιστρέψει σε αυτό.
Βεβαίως η διάθεση της τεχνητής νοημοσύνης γενικής χρήσεως δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Είχε προηγηθεί η παρουσίαση εργαλείων όπως το Midjourney – εργαλεία που υποσχέθηκαν ότι θα παράγουμε δημιουργικότητα με τρόπους που δεν… μπορούσαμε να φανταστούμε. Επίσης, για να φτάσουμε ως εδώ προηγήθηκαν ουκ ολίγες αποτυχίες. Μπορεί να μην τις θυμόμαστε αλλά συνέβησαν, όπως το Microsoft Tay, από το οποίο η εταιρεία έμαθε μερικά χρήσιμα πράγματα.
Όμως με το ChatGPT και αργότερα το Claude, το Gemini, το Grok, Perplexity και δεκάδες εργαλεία για κάθε πιθανή και απίθανή χρήση, ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο που μάλλον θα έχει τον τίτλο «4η Βιομηχανική Επανάσταση».
Το ράλι του νέου αφεντικού
Στην καρδιά αυτής της επανάστασης βρίσκουμε τη νέα γενιά των ολοκληρωμένων κυκλωμάτων. Η Intel, η εταιρεία που μας γνώρισε τους μικροεπεξεργαστές και που με «ευαγγέλιο» τον νόμο του Μουρ οδήγησε την εξέλιξη της ψηφιακής τεχνολογίας επί δεκαετίες, δεν έχει πια τον έλεγχο των πραγμάτων. Η νέα εποχή προστάζει και νέο «ευαγγέλιο» με την Silicon Valley να ακροβατεί μεταξύ της τεχνολογικής πρωτοπορίας και της τεχνο-θρησκείας.
Εταιρείες όπως η Nvidia βρίσκονται σήμερα στη θέση του οδηγού και η επενδυτική κοινότητα είναι ενθουσιασμένη. Τόσο ενθουσιασμένη που στους 36 μήνες μετά τον Νοέμβριο του 2022, έχει ανεβάσει τη μετοχή της Nvidia σε δυσθεώρητα επίπεδα. Πώς αλλιώς να περιγράψεις μια άνοδο της τάξης του 1.200%;
Για τις ανάγκες της σύγκρισης και μόνο, η ισοτιμία του Bitcoin έναντι του δολαρίου στο ίδιο διάστημα έχει ενισχυθεί κατά περίπου 720%.
Σε αυτά τα τρία χρόνια είδαμε την τεχνητή νοημοσύνη να αποκτά κεντρικό ρόλο στην πολιτική ατζέντα. ΗΠΑ και Κίνα βρίσκονται σε έναν σκληρό ανταγωνισμό ψηφιακής κυριαρχίας, ενώ η Ευρώπη παρακολουθεί από απόσταση μην έχοντας -πέρα από εξαγγελίες- ουσιαστικό τρόπο για να διεκδικήσει μια σημαντική θέση στο τραπέζι των συζητήσεων. Όποιων συζητήσεων μπορεί να διεξάγονται.
Οι αποτιμήσεις δείχνουν ποιος έχει το προβάδισμα. Η OpenAI εκτιμάται ότι έχει φτάσει σε κεφαλαιοποίηση τα 500 δισ. δολάρια και φέρεται να προετοιμάζει την είσοδό της στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης με αρχική αποτίμηση το ένα τρισ. δολάρια. H Anthropic υπολογίζεται ότι βρίσκεται στην περιοχή των 200 δισ. δολαρίων από πλευράς αποτίμησης, στο ίδιο επίπεδο με την xAI, την εταιρεία του Elon Musk που έχει αναπτύξει το Grok. H Perplexity βρίσκεται σε αρκετή απόσταση με αποτίμηση 20 δισ. δολαρίων, ενώ η γαλλική Mistral, η μόνη ευρωπαϊκή εταιρεία με διαθέσιμο γλωσσικό μοντέλο για ευρεία χρήση, βρίσκεται στα 14 δισ. δολάρια.
Οι δυσθεώρητες αποτιμήσεις προκαλούν ίλιγγο και ανησυχία. Δεν λείπουν πολλοί που, βλέποντας την ανοδική πορεία που καταγράφουν οι μετοχές των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας στην Wall Street, βλέπουν κοινά σημεία με τη φούσκα των “dot com” των αρχών του αιώνα και φοβούνται ένα νέο κραχ.
Όμως δεν είναι μόνο θέμα χρημάτων.
Μορφωμένοι μεν, άνεργοι δε
Η τεχνητή νοημοσύνη, όπως έχει παρουσιαστεί και εξελιχθεί τα τελευταία τρία χρόνια, αλλάζει ριζικά τον τρόπο εργασίας όλων ή σχεδόν όλων. Είναι η πρώτη φορά στους τελευταίους τρεις αιώνες που μια τεχνολογική εξέλιξη δεν απειλεί μόνο χειρωνακτικά επαγγέλματα αλλά και επαγγέλματα στον χώρο των υπηρεσιών. Τα ρομπότ ανοίγουν τον βηματισμό τους για να αντικαταστήσουν τους ανθρώπους στις βιομηχανικές γραμμές παραγωγής, αλλά την ίδια στιγμή η τεχνητή νοημοσύνη διεκδικεί θέσεις που σήμερα καταλαμβάνουν υψηλόβαθμα στελέχη και εργαζόμενοι που επένδυσαν χρόνο και χρήμα στις σπουδές τους.
Η τεχνητή νοημοσύνη εμφανίζεται να ευθύνεται – αν όχι πλήρως, σίγουρα εν μέρει- για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν πολλοί πτυχιούχοι στην εξεύρεση εργασίας. Στα μέσα του 2025 οι ερευνητές είδαν με έκπληξη στην αμερικανική αγορά το ποσοστό ανεργίας μεταξύ των νέων πτυχιούχων να ανεβαίνει στο 5,8%. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν μεταξύ πτυχιούχων οικονομικών σχολών και σχολών πληροφορικής. Νομικές εταιρείες και εταιρείες συμβούλων αναφέρουν ότι προτιμούν να πληρώνουν συνδρομές σε κάποια από τα γλωσσικά μοντέλα για να κάνουν την προπαρασκευαστική δουλειά σε μια υπόθεση αντί να προσλαμβάνουν πτυχιούχους.
Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, μπορούμε να πούμε ότι ακόμα και μεγάλοι οργανισμοί δεν έχουν αντιληφθεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι έτοιμη για σύνθετες εργασίες. Η Deloitte υποχρεώθηκε να επιστρέψει μέρος της αμοιβής που είχε λάβει από την κυβέρνηση της Αυστραλίας όταν διαπιστώθηκε ότι στη σύνταξη μίας έκθεσης για την οποία είχε λάβει 440.000 δολάρια είχε συμμετάσχει και η τεχνητή νοημοσύνη. Αυστραλός πολιτικός σχολίασε το θέμα σημειώνοντας σκωπτικά ότι η εταιρεία έχει πρόβλημα ανθρώπινης νοημοσύνης.
Στις δε νομικές υπηρεσίες, οι γκάφες της τεχνητής νοημοσύνης είναι παροιμιώδεις.
Ωστόσο, η τάση της υποκατάστασης των στελεχών στον χώρο των υπηρεσιών από την τεχνητή νοημοσύνη είναι σαφής. Εφόσον αυτή η τάση εδραιωθεί, το ερώτημα είναι τι θα κάνουν οι πτυχιούχοι αν δεν μπορούν να βρουν εργασία στο αντικείμενό τους.
Το ερώτημα αφορά πολλούς κλάδους -όχι μόνο τους νομικούς ή τους εργαζόμενους σε εταιρείες συμβούλων-, καθώς η τεχνητή νοημοσύνη πιάνει όλο και περισσότερες δουλειές που μέχρι σήμερα ήταν αποκλειστικό προνόμιο (ή «προνόμιο») των ανθρώπων. Αυτό είναι αναμενόμενο, τι γίνεται όμως με τις καριέρες των ανθρώπων;
Ο κατάλογος με τα επαγγέλματα που εμφανίζονται προστατευμένα από την επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης, δείχνει προς τα πού οδεύουμε. Επαγγελματίες υγείας (νοσηλευτές καθώς και ορισμένες ιατρικές ειδικότητες), ορισμένοι τεχνίτες και μηχανικοί βρίσκονται σε -θεωρητικά- καλύτερη μοίρα από τους μεταφραστές, τους διευθύνοντες συμβούλους ή τους αναλυτές αγοράς, τα στελέχη επικοινωνίας. τους εργαζόμενους σε εταιρείες δημοσκοπήσεων, τους δημοσιογράφους.
Σε συνέχεια των προηγούμενων τεχνολογικών κυμάτων, η τεχνητή νοημοσύνη δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας. Για παράδειγμα, πριν από δέκα χρόνια κανείς δεν θα περίμενε ότι χιλιάδες άνθρωποι σε όλο τον κόσμο θα αναλάμβαναν τον ρόλο του δασκάλου σε γλωσσικά μοντέλα. Κάποιοι από τους πτυχιούχους μπορεί να κατευθυνθούν προς μια τέτοια λύση – το αν θα είναι μόνιμη ή προσωρινή μένει να φανεί. Όμως αυτή η εναλλακτική πρόταση αφορά ελάχιστους.
Νέα εργαλεία, νέες συμπεριφορές
Μαζί με τους νέους όρους που έφεραν το ChatGPT και οι φίλοι του, στην καθημερινότητά μας γίναμε μάρτυρες νέων συμπεριφορών που μας έδειξαν τόσο τα όρια και τις δυνατότητες των εργαλείων όσο και τον χαρακτήρα πολλών ανθρώπων.
Χάρη σε εργαλεία όπως το Sora για τη δημιουργία βίντεο είδαμε πολλές αστείες, εκνευριστικές, εξωφρενικές, πλαστές, παραγωγές που κυκλοφόρησαν με άνεση στα κοινωνικά δίκτυα. Οι Αμερικανοί χρησιμοποιούν τον όρο “slop” για να περιγράψουν παραγωγές χαμηλής ποιότητας και αξιοπιστίας που δημιουργήθηκαν χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη. Ναι, είδαμε αρκετό slop αυτά τα τρία χρόνια. Είδαμε και έξυπνες ιδέες. Είδαμε επίσης πόσο εύκολο είναι να διαδοθεί κάτι που οφθαλμοφανέστατα δεν είναι αληθινό, όπως είναι για παράδειγμα η «φωτογραφία» της Σαντορίνης με τις νεροτσουλήθρες.
Θα δυσκολευτούμε να ξεχάσουμε αυτό το ανοσιούργημα. Όπως θα δυσκολευτούμε να ξεχάσουμε την γκάφα της Google, που έψαχνε λέξεις για να δικαιολογηθεί όταν μια νέα λειτουργία του Gemini για τη δημιουργία εικόνων παρήγαγε φωτογραφίες με μαύρους στρατιώτες της Βέρμαχτ από την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Μιλώντας όμως για συμπεριφορές, τι έχετε να πείτε για τις αναρτήσεις που ξεκινούν με μια φράση όπως «Ρώτησα το ChatGPT» ή «Πες μου φίλε μου Grok»; Είδαμε πολλές συζητήσεις να ξεκινούν έτσι και ακόμα περισσότερες να τελειώνουν έτσι με ανταλλαγή διαφόρων κοσμητικών επιθέτων και είμαστε βέβαιοι ότι αυτό το φαινόμενο θα συνεχίσει ακριβώς με τον ίδιο τρόπο.
Μάθαμε επίσης ότι πολλοί χρησιμοποιούν τα γλωσσικά μοντέλα ως συναισθηματικό και ψυχολογικό αποκούμπι, σε βαθμό που να ελοχεύουν σοβαροί κίνδυνοι. Μέσα στο σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα των τριών ετών είδαμε να δημοσιεύονται αρκετές μελέτες που να προειδοποιούν για τους κινδύνους που κρύβει η χρήση των γλωσσικών μοντέλων ως ψυχοθεραπευτών.
Ταυτόχρονα, είδαμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι ιδιαίτερα απαιτητική και ότι αλλάζουν τα μοντέλα χρήσης του διαδικτύου. Η διαφήμιση, ως βασική μέθοδος χρηματοδότησης των διαδικτυακών υπηρεσιών, δεν επαρκεί και οι συνδρομές γίνονται η νέα κανονικότητα, πράγμα που οδηγεί σε έναν ντε φάκτο διαχωρισμό. Όσοι μπορούν να πληρώσουν τα 15, 20 ή 25 ευρώ τον μήνα για μια υπηρεσία τεχνητής νοημοσύνης, αποκτούν ένα σοβαρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι εκείνων που δεν μπορούν να διαθέσουν ένα τέτοιο ποσό σε μόνιμη βάση. Οι δε ενεργειακές απαιτήσεις της τεχνητής νοημοσύνης είναι τόσο αυξημένες που επαναφέρουν στο προσκήνιο ξεχασμένα πυρηνικά εργοστάσια αλλά και την ίδια την πυρηνική ενέργεια.
Είδαμε επίσης ανθρώπους να κοροϊδεύουν τα γλωσσικά μοντέλα όταν εκείνα έπεφταν σε παγίδες και αναζητούσαν τους διφθόγγους στη λέξη «τζάκι» ή τα πέντε «ου» στη λέξη «παστίτσιο».
Αυτό που δεν έχουμε δει ωστόσο να παίρνει την ίδια μεγάλη έκταση είναι η συνειδητοποίηση ότι τα chatbots των γλωσσικών μοντέλων είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Η τεχνητή νοημοσύνη μπαίνει ταυτόχρονα σε διάφορους χώρους, από την αρχαιολογία έως τις ιατρικές γνωματεύσεις και σταδιακά ενσωματώνεται σε όλο και περισσότερες εφαρμογές και συσκευές.
Σίγουρα υπάρχουν υπερβολές, όπως σίγουρα υπάρχει και η προσπάθεια των εταιρειών να «κλείσουν» τους χρήστες στα δικά τους περιβάλλοντα. Η δημιουργία ενός οικοσυστήματος εφαρμογών από την OpenAI και η ενσωμάτωση του Copilot στις εφαρμογές της Microsoft αυτό άλλωστε δείχνουν. Επί της ουσίας, οι τεχνολογίες αλλάζουν, οι εμπορικές πρακτικές, όμως, όχι και τόσο, όμως πλέον δημιουργούνται σημαντικές παρενέργειες.
Η μετατροπή της μηχανής αναζήτησης της Google σε υπηρεσία απαντήσεων, μέσω των AI Overviews και του AI Mode, δημιουργεί νέα δεδομένα για τους παραγωγούς περιεχομένου. Όσοι είχαν στηρίξει την επισκεψιμότητα των sites τους στις τεχνικές SEO βλέπουν τώρα αυτή τη στρατηγική να καταρρέει. Υπάρχουν αναλύσεις που κάνουν λόγο για μείωση της κίνησης κατά 80%, διότι η Google επιδιώκει να κρατήσει τους χρήστες στη σελίδα αναζήτησης. Πρόκειται για στροφή 180 μοιρών σε σχέση με τη λογική που είχε η εταιρεία στα πρώτα της βήματα, όταν δηλαδή σκοπός της ήταν να στέλνει τους χρήστες σε άλλους ιστότοπους όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Οι εκδότες, οι οποίοι βλέπουν τα έσοδά τους από τη διαδικτυακή διαφήμιση να οδεύει προς το μηδέν ως αποτέλεσμα της μειωμένης επισκεψιμότητας, κινούνται νομικά κατά της Google. Θεωρούν ότι δικαιούνται μερίδιο από τα έσοδα εφόσον οι επισκοπήσεις τεχνητής νοημοσύνης βασίζονται στο περιεχόμενο που οι εκδοτικές τους δραστηριότητες έχουν αναπτύξει. Σε νομικές περιπέτειες με παραγωγούς περιεχομένου έχουν μπλέξει και άλλες δυνάμεις της τεχνητής νοημοσύνης. Η OpenAI αντιμετωπίζει τους New York Times και η Anthropic έχει αντιμετωπίσει προσφυγές από εκδοτικούς οίκους. Δεν ξέρουμε αν οι νομικές εταιρείες που εμπλέκονται σε αυτές τις διαμάχες θα χρησιμοποιήσουν τεχνητή νοημοσύνη ή όχι, αλλά σίγουρα θα έχουν αρκετή δουλειά για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Βρισκόμαστε στις πρώτες μόνο σελίδες της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης και το βέβαιο είναι ότι έχουμε πολλά να δούμε ακόμα.
Αυτό διαβάζεται ως υπόσχεση, διαβάζεται και ως απειλή…
