Τι (δεν) είναι τα πολυσυζητημένα κρυπτονομίσματα.
Η ιδέα ψηφιακών νομισμάτων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με κάποια λύση κρυπτογράφησης για συναλλαγές εμφανίστηκε πριν από 40 χρόνια. Ο πρώτος που διατύπωσε μια τέτοια πρόταση ήταν ο David Chaum το 1982. Έξι χρόνια μετά, ένας 35χρονος πρώην μηχανικός της Intel, o Timothy May, έδωσε μία πολιτική διάσταση στο ζήτημα των αποκεντρωμένων συναλλαγών. Σαφώς επηρεασμένος από την εργασία του Chaum δημοσίευσε το Κρυπτοαναρχικό Μανιφέστο με εμφανείς τις αναφορές στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο. «Ένα φάντασμα στοιχειώνει τον σύγχρονο κόσμο, το φάντασμα της κρυπτογραφικής αναρχίας» γράφει ο May, προσθέτοντας πως «δύο άτομα μπορούν να ανταλλάσσουν μηνύματα, να διεξάγουν συναλλαγές και να διαπραγματεύονται ηλεκτρονικές συμβάσεις χωρίς ποτέ να γνωρίζουν το Αληθινό Όνομα ή τη νομική ταυτότητα του άλλου». Ο ίδιος αναγνώριζε πως δεν θα ήταν όλα ρόδινα. «Διάφορα εγκληματικά στοιχεία θα είναι χρήστες του ΚρυπτοΔικτύου. Όμως αυτό δεν θα σταματήσει τη διάδοση της κρυπτοαναρχίας», έγραφε.
Στη δεκαετία του ’90, με την εμπορική ανάπτυξη του διαδικτύου, υπήρξαν προσπάθειες για ψηφιακές εκδοχές νομισμάτων όμως καμία δεν κατόρθωσε να φτάσει στη δημοτικότητα των σημερινών κρυπτονομισμάτων.
Υπολογίζεται πως σήμερα υπάρχουν περίπου 18.000 διαφορετικά κρυπτονομίσματα και πως 320 εκατ. άνθρωποι σε όλο τον κόσμο που έχουν τοποθετήσει κάποιο ποσό σε Bitcoin, Ethereum ή κάποιο άλλο κρυπτονόμισμα. Στην Ελλάδα, υπολογίζεται πως υπάρχουν 182.000 άνθρωποι που κατέχουν κάποιο κρυπτονόμισμα ή μέρος του.
Η κατάρρευση της FTX παραλληλίζεται με την κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008. Σίγουρα είναι εντυπωσιακό γεγονός να εξαφανίζεται (θεωρητική) αξία 32 δισ. δολαρίων μέσα σε λίγες ώρες, αλλά αυτή η νέα αναταραχή δίνει άλλη μία αφορμή για να δούμε τι (δεν) είναι τα πολυσυζητημένα κρυπτονομίσματα.
Υπόθεση πρώτη: Σπανιότητα και μακροπρόθεσμη επενδυτική τοποθέτηση
Η επιχειρηματολογία ότι τα κρυπτονομίσματα αποτελούν μια καλή λύση για μακροπρόθεσμες επενδύσεις δεν δείχνει να ευσταθεί. Αν είχατε επενδύσει 100 ευρώ πριν από πέντε χρόνια αγοράζοντας μετοχές της Microsoft ή της Apple θα είχατε σήμερα κέρδη 193% και 248% αντίστοιχα, χωρίς να υπολογίζουμε τα μερίσματα που θα είχατε λάβει στο ενδιάμεσο. Αντίστοιχα, οι επενδύσεις σε Bitcoin και Ether, τα δύο δημοφιλέστερα κρυπτονομίσματα σήμερα, θα σας είχαν αποφέρει 92% και 173% αντίστοιχα με αρκετά… καρδιοχτύπια στο διάστημα της πενταετίας λόγω της υψηλής μεταβλητότητας και, βέβαια, άνευ μερίσματος.
Ένα άλλο επιχείρημα που διατυπώνεται είναι η σπανιότητα των κρυπτονομισμάτων. Δεν μπορούν να υπάρχουν περισσότερα από 21 εκατ. Bitcoin στον κόσμο, αλλά ο κώδικας δημιουργίας του κρυπτονομίσματος είναι ελεύθερος και αυτό δεν εμποδίζει κανέναν από το να βγάλει το Bitcoin2, Bitcoin3 ή 42Begoin αν το επιθυμεί. Αντίθετα, στον φυσικό κόσμο, οι ποσότητες χρυσού ή πλατίνας είναι πεπερασμένες και κανείς δεν μπορεί να εισάγει προς διαπραγμάτευση ένα δικής του εφεύρεσης μέταλλο. Ειρήσθω εν παρόδω, μία επένδυση στον χρυσό πριν από πέντε χρόνια θα είχε αποφέρει σήμερα κέρδη 38,5% επίσης χωρίς πολλά καρδιοχτύπια αλλά επίσης χωρίς μέρισμα.
Υπόθεση δεύτερη: Η ανωνυμία
Ο κόσμος των κρυπτονομισμάτων συστήθηκε ως ένα αποκεντρωμένο σύστημα που θα εξασφαλίζει πλήρη ανωνυμία, μακριά από το βλέμμα κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών. Με αιχμή την τεχνολογία blockchain θα μπορούν να γίνονται συναλλαγές χωρίς να απαιτείται η παρουσία ενός ενδιάμεσου όπως ένας χρηματοπιστωτικός οργανισμός, για παράδειγμα μία τράπεζα, η Visa ή η Mastercard. Αυτή η ανωνυμία είναι αλήθεια πως κάποτε υπήρξε ή, τουλάχιστον, φαίνεται να υπήρξε. Όμως όπως έχουν δείξει αρκετά περιστατικά, η ανωνυμία δεν είναι τόσο εγγυημένη ειδικά όταν μιλάμε για καραμπινάτες παράνομες πράξεις.
Τον Φεβρουάριο του 2022 το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης ανακοίνωσε τη σύλληψη ενός ζευγαριού στη Ν. Υόρκη με κατηγορίες για απόπειρα ξεπλύματος μαύρου χρήματος. Στην κατοχή του ζεύγους βρέθηκαν κρυπτονομίσματα αξίας (τότε) 3,6 δισ. δολαρίων που είχαν υπεξαιρεθεί από το ανταλλακτήριο Bitfinex το 2016. Τον Νοέμβριο του 2022 οι αμερικανικές αρχές ανακοίνωσαν ότι ο James Zhong παραδέχθηκε την ενοχή του για απάτη, όταν τον Σεπτέμβριο του 2012 απέκτησε Bitcoins αξίας 3,36 δισ. ευρώ τα οποία προέρχονταν από το Silk Road, μία από τις μεγάλες πλατφόρμες μαύρης αγοράς που λειτουργούσε στο darkweb στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας.
Τον Μάιο του 2021 η εταιρεία Colonial Pipeline δέχθηκε επίθεση με τη χρήση λογισμικού ransomware, με αποτέλεσμα να διακοπεί η ομαλή τροφοδοσία των πρατηρίων υγρών καυσίμων στην Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ. Εως σήμερα, η συγκεκριμένη κυβερνοεπίθεση είχε τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η εταιρεία κατέβαλε λύτρα 4,4 εκατ. δολαρίων με τη μορφή Bitcoin και λίγες εβδομάδες μετά, στις αρχές Ιουνίου, το FBI ανακοίνωσε ότι ανέκτησε 2,3 εκατ. από τα λύτρα. Οι αρχές ανέφεραν πως είχαν στην κατοχή τους ένα κλειδί με το οποίο ξεκλείδωσαν το ηλεκτρονικό πορτοφόλι στο οποίο είχε καταλήξει το μεγαλύτερο μέρος των λύτρων που είχε καταβάλει η Colonial. To FBI δεν γνωστοποίησε πώς περιήλθε στην κατοχή του το κλειδί ούτε ποιες άλλες διαδικασίες είχε ακολουθήσει για να φτάσει στο συγκεκριμένο πορτοφόλι. Μετά την ανακοίνωση, η τιμή του Bitcoin υποχώρησε, εξέλιξη που αποδόθηκε σε ανησυχία των επενδυτών, καθώς είχε αποδειχθεί -όχι για πρώτη φορά- πως το χέρι του νόμου ήταν αρκετά μακρύ (και ικανό) για να φτάσει στα κρυπτονομίσματα.
Υπόθεση τρίτη: Τα κρυπτονομίσματα θα απογειωθούν
Έχουν περάσει αισίως 14 χρόνια από τη δημοσίευση του “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System” με την υπογραφή του / της / των Satoshi Nakamoto που έθεσε τη βάση για τα σύγχρονα κρυπτονομίσματα. Έκτοτε μόνο μία χώρα επιχείρησε να ενσωματώσει το Bitcoin στην πραγματική οικονομία, το Ελ Σαλβαδόρ. Ο πρόεδρος της χώρας Ναγίμπ Μπουκέλε «έχρισε» το Bitcoin νόμιμο νόμισμα τον Σεπτέμβριο του 2021 και προσπάθησε να πείσει τους συμπατριώτες του για τη χρησιμότητα του κρυπτονομίσματος. Η χώρα φέρεται να έχει καταγράψει απώλειες 70 εκατ. δολαρίων. Το ποσό μπορεί να μη φαίνεται θεαματικό ακόμα και για τα ελληνικά δεδομένα αλλά είναι εξαιρετικά σημαντικό για την κεντροαμερικανική χώρα, καθώς αντιστοιχεί στον συνολικό προϋπολογισμό του υπουργείου Γεωργίας του Ελ Σαλβαδόρ, ενώ το 26% του πληθυσμού ζει σε συνθήκες φτώχειας. Η πορεία των κρυπτονομισμάτων έως σήμερα περισσότερο με τρενάκι του λούνα παρκ θα μπορούσε να την παρομοιάσει κανείς. Όσο για το κατά πόσο μπορούν να αποτελέσουν επενδυτικό προϊόν, η κατάσταση θυμίζει την πρώτη φούσκα της Ιστορίας, στην περίοδο 1663 – 1667, με επίκεντρο τους βολβούς της τουλίπας. Τουλάχιστον αυτούς μπορούσες να τους φυτέψεις και να θαυμάσεις μετά από λίγο καιρό ένα ωραίο λουλούδι.
Κάτι ακόμα… Η αντίδραση του συστήματος
Η ΕΚΤ και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ μιλούν για ψηφιακές εκδοχές του ευρώ και του δολαρίου. Είναι σαφές ότι έχουν και το μαχαίρι και το πεπόνι όταν αφορά σε θέματα νομισματικής πολιτικής και δεν δείχνουν διατεθειμένες να δεχθούν οποιαδήποτε αμφισβήτηση της θέσης τους. Οι ψηφιακές εκδόσεις των συμβατικών νομισμάτων είναι βέβαιο πως θα έχουν καλύτερη αποδοχή από το ευρύ κοινό, καθώς θα υποστηρίζονται από τους νομισματικούς θεσμούς. Αν η εξέλιξη των εμπορικών υπηρεσιών περιεχομένου μπορεί να λειτουργεί ως πυξίδα, είναι πολύ πιθανό να δούμε και στην περίπτωση των νομισμάτων κάτι ανάλογο που συνέβη στη μουσική και τον κινηματογράφο. Η διαθεσιμότητα νόμιμων υπηρεσιών περιθωριοποίησε τις πλατφόρμες ανταλλαγής αρχείων που συγκλόνισαν την οπτικοακουστική βιομηχανία στις αρχές του αιώνα.
Κάτι ακόμα… Η πολιτική και προσωπική διάσταση της κατάρρευσης της FTX
Η εξαΰλωση του αξίας 32 δισ. δολαρίων ανταλλακτηρίου της FTX και η βίαιη αποκαθήλωση του ιδρυτή της πλατφόρμας και επονομαζόμενου «βασιλιά των κρυπτονομισμάτων» Sam Bankman-Fried, έχει και πολιτικό χρώμα. Ο Bankman-Fried ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος χρηματοδότης των Δημοκρατικών ενόψει των ενδιάμεσων εκλογών των ΗΠΑ, μετά τον Τζορτζ Σόρος, έχοντας προσφέρει περίπου 40 εκατ. δολάρια, ενώ όπως ανέφερε ο ίδιος είχε χρηματοδοτήσει τις προεκλογικές εκστρατείες και Ρεπουμπλικανών υποψηφίων. Ήταν επίσης υπέρμαχος της εισαγωγής κανόνων στον χώρο των κρυπτονομισμάτων και για τον σκοπό αυτό είχε μεταβεί αρκετές φορές στην Ουάσιγκτον προκειμένου να πείσει Δημοκρατικούς και Ρεπουμπλικανούς. Αυτή η θέση φαίνεται πως έπαιξε κάποιο ρόλο στην κατάρρευση της FTX. Η Binance που αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο ανταλλακτήριο κρυπτονομισμάτων είχε αποκτήσει το 2019 ποσοστό στο ανταλλακτήριο του Bankman-Fried. Η Binance ελέγχεται από μία άλλη διασημότητα στο χώρο των κρυπτονομισμάτων, τον Changpeng Zhao, ο οποίος δεν συμμερίζεται τις προσεγγίσεις του Bankman-Fried. Στην αλληλουχία των tweets του όπου προσπαθούσε να εξηγήσει τα δυσεξήγητα για την κατάρρευση της πλατφόρμας του, ο Bankman-Fried έγραψε και κάτι με σαφές προσωπικό στίγμα. «Κάποια στιγμή ίσως πω περισσότερα για έναν αντίπαλο (…) Για την ώρα θα πω μόνο: Μπράβο! Κερδίσατε».
Ίσως η Ιστορία γράψει πως η κατάρρευση ενός ανταλλακτηρίου και το τσουνάμι που ακολούθησε να ήταν αποτέλεσμα μιας προσωπικής διαφοράς.
