Tο Μανιφέστο του Τεχνο-Οπτιμιστή απευθύνεται περισσότερο στο θυμικό παρά στη λογική, κάτι που δεν έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε σε τεχνολογικού χαρακτήρα κείμενα. Αντιθέτως, μια τέτοια οπτική τη συναντάμε σε ιερά κείμενα των θρησκειών.
Ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν (Γένεσις 1.1)
Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεόν, καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος (Κατά Ιωάννην, 1.1)
Στο όνομα του Αλλάχ του Παντελεήμονα, του Πολυεύσπλαχνου (Κοράνι 1,1)
Πολλά ιερά κείμενα είναι διάσημα ανά τον κόσμο για την εισαγωγή τους και αν χρειάζεται ένα ιερό κείμενο για την τεχνολογία θα πρέπει και αυτό να έχει μία ευφυή εισαγωγή.
Ψέματα.
Με αυτή την λέξη ξεκινάει το κείμενο που δημοσίευσε στις 16 Οκτωβρίου 2023 ο Marc Andreessen. Για τους παλαιότερους το όνομά του είναι συνδεδεμένο με την Netscape, την εταιρεία που παρουσίασε τον πρώτο Web browser ευρείας χρήσης και η οποία υποχρεώθηκε σε βίαιη συρρίκνωση όταν η Microsoft συνειδητοποίησε τον Δεκέμβριο του 1995 τη σημασία του Internet και επιτέθηκε με τον Internet Explorer. Ο πόλεμος των browsers άφησε στο πεδίο της μάχης το κουφάρι της Netscape αλλά ο Andreessen ανασυντάχθηκε και σήμερα είναι βασικός εταίρος στην Andreessen Horowitz που είναι μία από τις πιο επιδραστικές εταιρείες επενδύσεων στην Silicon Valley.
Με τη λέξη «Ψέματα», λοιπόν, ξεκινάει το Μανιφέστο του Τεχνο-Οπτιμιστή, το οποίο έχει αρκετά σημεία που μοιάζουν πάρα πολύ με θρησκευτικό κείμενο.
«Μας λένε ψέματα.
Μας λένε ότι η τεχνολογία παίρνει τις δουλειές μας, μειώνει τους μισθούς μας, αυξάνει την ανισότητα, απειλεί την υγεία μας, καταστρέφει το περιβάλλον, υποβαθμίζει την κοινωνία μας, διαφθείρει τα παιδιά μας, υποβαθμίζει την ανθρωπιά μας, απειλεί το μέλλον μας και είναι πάντα στα πρόθυρα να καταστρέψει τα πάντα.
Μας λένε να είμαστε θυμωμένοι, πικραμένοι και αγανακτισμένοι με την τεχνολογία.
Μας λένε να είμαστε απαισιόδοξοι.
Ο μύθος του Προμηθέα -σε διάφορες επικαιροποιημένες μορφές όπως ο Φρανκενστάιν, ο Οπενχάιμερ και ο Εξολοθρευτής- στοιχειώνει τους εφιάλτες μας.
Μας λένε να καταγγείλουμε το εκ γενετής δικαίωμά μας – την ευφυία μας, τον έλεγχό μας επί της φύσης, την ικανότητά μας να οικοδομήσουμε έναν καλύτερο κόσμο.
Μας λένε να είμαστε μίζεροι για το μέλλον.»
Και αμέσως μετά (τα σημεία με έντονη γραφή είναι δικές μας επισημάνσεις):
«Αλήθεια
Ο πολιτισμός μας χτίστηκε στην τεχνολογία.
Ο πολιτισμός μας βασίζεται στην τεχνολογία.
Η τεχνολογία είναι η δόξα της ανθρώπινης φιλοδοξίας και των επιτευγμάτων, η αιχμή του δόρατος της προόδου και η υλοποίηση των δυνατοτήτων μας.
Για εκατοντάδες χρόνια, το δοξάσαμε σωστά αυτό – μέχρι πρόσφατα.
Είμαι εδώ για να φέρω τα καλά νέα.
Μπορούμε να προχωρήσουμε σε έναν πολύ ανώτερο τρόπο ζωής και ύπαρξης.
Έχουμε τα εργαλεία, τα συστήματα, τις ιδέες.
Έχουμε τη θέληση.
Ήρθε η ώρα, για άλλη μια φορά, να υψώσουμε τη σημαία της τεχνολογίας.
Ήρθε η ώρα να γίνουμε Τεχνο-Οπτιμιστές».
Ο συντάκτης του μανιφέστου σε ρόλο προφήτη (ή αγγέλου Κυρίου) θα χρησιμοποιήσει άλλες 4.740 λέξεις στο πρωτότυπο κείμενο για να αναλύσει την κοσμοθεωρία του και η κατακλείδα περιλαμβάνει έναν κατάλογο με ονόματα ανθρώπων που ο Andreessen χαρακτηρίζει ως… πολιούχους αγίους του Τεχνο-Οπτιμισμού. Στον κορμό του κειμένου ο Andreessen χρησιμοποιεί 115 φορές το ρήμα “believe” («πιστεύω») – ίσως ο συντάκτης θέλει να απευθυνθεί περισσότερο στο θυμικό παρά στη λογική, κάτι που δεν έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε σε τεχνολογικού χαρακτήρα κείμενα.
Το μανιφέστο χαρακτηρίζεται από κάποιες αντιφάσεις. Σε κάποιο σημείο αναφέρει ότι κίνητρα που πηγάζουν από μέσα μας, όπως «η ικανοποίηση του να χτίζεις κάτι καινούργιο, η συντροφικότητα της συμμετοχής σε μια ομάδα, το επίτευγμα να γίνεις μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου» έχουν μεγαλύτερη διάρκεια σε σχέση με κίνητρα όπως ο πλούτος, η δόξα ή η εκδίκηση, όταν φτιάχνεις κάτι νέο. Λίγο πιο κάτω όμως απορρίπτει τη συλλογικότητα ως έννοια, την οποία χαρακτηρίζει μάλιστα ως εχθρό, μαζί με τον αυταρχισμό, τον σοσιαλισμό, τα μονοπώλια, τα καρτέλ. Το μανιφέστο υποστηρίζει πως δεν είναι ούτε δεξιό ούτε αριστερό. «Δεν είμαστε απαραιτήτως αριστεροί, αν και κάποιοι από εμάς είναι. Δεν είμαστε απαραιτήτως δεξιοί, αν και κάποιοι από εμάς είναι», λέει και προσθέτει: «Ο εχθρός μας είναι οι θεσμοί που στα πρώτα χρόνια τους ήταν ζωτικοί και ενεργητικοί και αναζητούσαν την αλήθεια, αλλά τώρα είναι συμβιβασμένοι και διαβρωμένοι και καταρρέουν».
Ίσως και σε εσάς να έρχονται στο μυαλό αποσπάσματα του Ευαγγελίου – Για παράδειγμα, «Κρημνίσατε τον ναόν τούτον και εγώ εις τρεις ημέρας θα τον ανοικοδομήσω»…
Αν και το μανιφέστο του Andreessen αναφέρεται στον παγκόσμιο χαρακτήρα της τεχνολογίας, κάνει μία σαφή δυτικοκεντρική επιλογή λίγες γραμμές μετά. «Πιστεύουμε ότι η Αμερική και οι σύμμαχοί της πρέπει να είναι δυνατοί όχι αδύναμοι. Πιστεύουμε ότι η εθνική ισχύς των φιλελεύθερων δημοκρατιών απορρέει από την οικονομική ισχύ (χρηματοοικονομική ισχύς), την πολιτιστική ισχύ (ήπια ισχύς) και τη στρατιωτική ισχύ (σκληρή ισχύς). Η οικονομική, πολιτιστική και στρατιωτική ισχύς απορρέουν από την τεχνολογική ισχύ. Μια τεχνολογικά ισχυρή Αμερική είναι μια δύναμη για το καλό σε έναν επικίνδυνο κόσμο. Οι τεχνολογικά ισχυρές φιλελεύθερες δημοκρατίες διασφαλίζουν την ελευθερία και την ειρήνη…» προσθέτει.
Το μανιφέστο σαφώς θεοποιεί την τεχνολογία και απορρίπτει κάθε κριτική, κάθε «μα»… Κάθε σκέψη για ρύθμιση απορρίπτεται ως προσπάθεια να φρενάρει το τρένο της τεχνολογικής εξέλιξης και αν η τεχνολογία είναι θρησκεία, θεός είναι οι αγορές. «Πιστεύουμε ότι οι ελεύθερες αγορές είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος οργάνωσης μιας τεχνολογικής οικονομίας. Ο πρόθυμος αγοραστής συναντά τον πρόθυμο πωλητή, η τιμή συμφωνείται, και οι δύο πλευρές επωφελούνται από την ανταλλαγή ή αυτή δεν πραγματοποιείται…» γράφει ο Andreessen, προφανώς μη διεκδικώντας καμία διάκριση για το πρωτότυπο των γραφομένων του, τα οποία μοιάζουν να έχουν βγει αυτούσια από τον Πλούτο των Εθνών του Adam Smith. Ο Andreessen δεν γράφει πουθενά για το αόρατο χέρι της αγοράς, αλλά το μανιφέστο υπαινίσσεται ξεκάθαρα ότι τεχνολογία και αγορά θα μας οδηγήσουν σε ένα λαμπρό μέλλον.
«Πού πάμε;
Τι κόσμο χτίζουμε για τα παιδιά μας και τα παιδιά τους και τα παιδιά τους;
Έναν κόσμο φόβου, ενοχής και μνησικακίας;
Ή έναν κόσμο φιλοδοξίας, αφθονίας και περιπέτειας;
Πιστεύουμε στα λόγια του David Deutsch: “Έχουμε καθήκον να είμαστε αισιόδοξοι. Διότι το μέλλον είναι ανοιχτό, όχι προκαθορισμένο και επομένως δεν μπορεί να γίνει απλώς αποδεκτό: είμαστε όλοι υπεύθυνοι για το τι επιφυλάσσει. Συνεπώς, είναι καθήκον μας να αγωνιστούμε για έναν καλύτερο κόσμο”.
Χρωστάμε στο παρελθόν και στο μέλλον.
Ήρθε η ώρα να γίνουμε τεχνο-αισιόδοξοι.
Ήρθε η ώρα να οικοδομήσουμε.»
Αμήν…