Ένα νέο τοπίο ανατέλλει στον τουρισμό. Ποιες είναι οι νέες προτεραιότητες των ταξιδιωτών; Πώς αλλάζει το ίδιο το τουριστικό προϊόν, αλλά και ποιος ο ρόλος που μπορεί να παίξει η τεχνολογία;

Είναι περιττό να πούμε ότι ο κλάδος που χτυπήθηκε με ιδιαίτερη σφοδρότητα τους τελευταίους 18 μήνες, είναι ο τουρισμός. Οι υπηρεσίες φιλοξενίας, ψυχαγωγίας και μεταφορών επλήγησαν βαρύτατα κατά τη διάρκεια της πανδημικής κρίσης, ενώ αλυσιδωτές είναι οι επιπτώσεις στις μεταφορές, στην εστίαση, το εμπόριο και μια σειρά άλλων κλάδων που άμεσα ή έμμεσα σχετίζονται με την τουριστική δραστηριότητα. Δεν υπάρχει ούτε ένας τουριστικός προορισμός διεθνώς που να μην επηρεάστηκε από την πρωτοφανή κρίση, και οι πρώτες ενδείξεις ανάκαμψης οδηγούν πολλούς επιχειρηματίες, εκπροσώπους και συλλογικούς φορείς του τουρισμού στην προσπάθεια να αφήσουν πίσω τους την πανδημία.

Όσο ομόθυμη όμως κι αν είναι η βούληση να επανέλθουμε στην κανονικότητα, ο ιός που μας ταλαιπωρεί δεν τη συμμερίζεται. Μήπως λοιπόν αντί για την πολυπόθητη επάνοδο στην κανονικότητα –όπως τουλάχιστον την εννοούσαμε και την προσλαμβάναμε το 2019–, να προετοιμαζόμαστε για προσαρμογή σε μία νέα κανονικότητα; Η απάντηση στο όχι και τόσο ρητορικό ερώτημα έρχεται απ’ όσα διαδραματίζονται και προλέγονται για τον τουριστικό κλάδο.

“Οι πρώτες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για επάνοδο στα προ κρίσης μεγέθη σε ορίζοντα τριετίας, αλλά οι πιο συγκρατημένες εκτιμήσεις καταλήγουν στο ότι η πλήρης επάνοδος δεν θα έρθει πριν το 2025.“

Τα εμβόλια ως πηγή αισιοδοξίας

Κινητήριος μοχλός της αισιοδοξίας των εκπροσώπων του τουριστικού κλάδου είναι αν μη τι άλλο τα εμβολιαστικά προγράμματα που σε αρκετές περιοχές του πλανήτη προχωρούν και επεκτείνονται. Στη συντριπτική πλειονότητα των χωρών όμως, ο εμβολιασμός πόρρω απέχει από το να είναι καθολικός. Η χώρα μας, όπως και όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ, δέχονται επισκέπτες που είτε έχουν εμβολιαστεί, είτε έχουν υποβληθεί σε διαγνωστικό έλεγχο, είτε έχουν (πιστοποιημένα) νοσήσει από COVID-19. Το ευρωπαϊκό ψηφιακό πιστοποιητικό αν μη τι άλλο διευκολύνει τις μετακινήσεις, αλλά προφανώς δεν συνεπάγεται ότι απομακρύνει και τις όποιες ανησυχίες.

Όπως επισημαίνουν αρκετοί αναλυτές, η ταξιδιωτική φοβία που συνδέεται άμεσα με τον κορονοϊό θα συνεχίζει να λειτουργεί ανασταλτικά κυρίως για τα διεθνή ταξίδια – ακόμη και στις περιπτώσεις όπου χώρες με μηδενική ή ελάχιστη διάδοση του ιού, σχημάτισαν μεταξύ τους ταξιδιωτικές φούσκες ή διαδρόμους ασφαλούς και γρήγορης διέλευσης. Οι δυνητικοί ταξιδιώτες είναι ακόμη επιφυλακτικοί, ειδικά αν δεν έχουν ακόμη εμβολιαστεί. Αλλά ακόμη και οι εμβολιασμένοι ανησυχούν. Οι παραλλαγές του ιού που επελαύνουν διεθνώς –λόγω και των εκατομμυρίων ταξιδιωτών που τις διαδίδουν– καθιστούν ακόμη πιο δυσεπίλυτο τον γρίφο της ταξιδιωτικής συμπεριφοράς στο εγγύς μέλλον.

Συνακόλουθα, η οικονομική κρίση που συνδέεται και ανατροφοδοτείται από την πανδημία, λειτουργεί ανασταλτικά για τα ταξίδια. Οι πολυάριθμοι άνθρωποι που έχασαν τη δουλειά τους τους τελευταίους μήνες, όσοι υπέστησαν μείωση των εισοδημάτων τους και αυτοί που βιώνουν εργασιακή ανασφάλεια είναι απίθανο να ταξιδέψουν – ειδικά στο εξωτερικό. Η ανεργία που συνδέεται με τον κλάδο του τουρισμού μάλιστα έχει εκτοξευτεί σε πρωτοφανή ύψη: 100 εκατομμύρια εργαζόμενοι έχασαν την εργασία τους πέρυσι, και παραμένει εξαιρετικά αμφίβολο πόσοι εξ αυτών θα επανέλθουν στην αγορά.

Οι προσωπικές ανάγκες στο επίκεντρο

Οι ειδικοί προβλέπουν ότι η τουριστική βιομηχανία θα αναπροσαρμοστεί ακολουθώντας τις απαιτήσεις των τουριστών. Στο μέλλον, η επιλογή των διακοπών δεν θα γίνεται βάσει του προορισμού ή συγκεκριμένων αξιοθέατων, αλλά θα διαμορφωθεί βάσει των ενδιαφερόντων και των προσωπικών αναγκών των ταξιδιωτών. Εν προκειμένω, βασική απαίτηση θα είναι η υγιεινή, η τήρηση των πρωτοκόλλων και η διαφύλαξη της υγείας όλων των εμπλεκόμενων.

Οι νέες τάσεις θέλουν τις ειδικές και θεματικές μορφές τουρισμού να πρωταγωνιστούν: Τουρισμός υγείας και ευεξίας, αθλητικός και περιπέτειας, θρησκευτικός και πολιτιστικός τουρισμός. Οι ατομικές ανάγκες που στην πλειονότητά τους «καταπιέστηκαν» κατά τη διάρκεια του πανδημικού εγκλεισμού, πιθανότατα θα είναι κομβικές και θα πρέπει να καλυφθούν κατά την επόμενη μέρα.

Το πιθανότερο είναι ότι τα ταξίδια σε μεγάλα γκρουπ θα σημειώσουν επίσης κάμψη, καθώς ολοένα και λιγότεροι θα είναι πρόθυμοι να ταξιδέψουν στοιβαγμένοι με άλλους 50 στο ίδιο πούλμαν. Η συνακόλουθη αύξηση των εξατομικευμένων και οικογενειακών ταξιδιών αναμένεται να είναι καθοριστική για τη βιομηχανία.

Οι προσδοκίες από τα ταξίδια θα είναι αυξημένες, καθώς τα ηλιοβασιλέματα και τα αρχαία μνημεία δεν θα αποτελούν πια μονοσήμαντο πόλο έλξης επισκεπτών. Αντιθέτως, στην εξίσωση θα είναι παρούσες και οι προσφερόμενες υπηρεσίες σε όλα τα στάδια του τουριστικού πακέτου.

Η κομβική αξιοποίηση της τεχνολογίας

Οι τουρίστες θα αναζητούν ολοένα και περισσότερο ολοκληρωμένες ταξιδιωτικές εμπειρίες. Από την αρχική αναζήτηση και επιλογή προορισμού, έως την αναχώρηση και την επιστροφή στο σπίτι. Η τεχνολογία διαδραματίζει ήδη κομβικό ρόλο, ο οποίος αναμένεται να διευρυνθεί στο μέγιστο βαθμό.

Εφαρμογές, πλατφόρμες και ιστοσελίδες όπως το Trip.com αναμένεται να πρωταγωνιστήσουν στην επόμενη μέρα. Η διευκόλυνση των μετακινήσεων, των κρατήσεων αλλά και όλων των διαδικασιών που σχετίζονται με το ταξίδι, κρίνονται επίσης θεμελιώδεις. Το check-in χωρίς επαφή σε ξενοδοχεία και αεροδρόμια, οι εικονικές περιηγήσεις σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους και άλλα σημεία ενδιαφέροντος {Δείτε το άρθρο μας}

Όπως αναφέρει ο Τζέιμς Λιανγκ, πρόεδρος της μητρικής εταιρείας η δυνατότητα να «ζωντανεύουν» οι προορισμοί, τα αξιοθέατα και τα καταλύματα στην οθόνη του δυνητικού ταξιδιώτη θα είναι κομβικά για την ανάκαμψη.  Άξια αναφοράς είναι και η μελέτη που εκπόνησε η Trip σε συνεργασία με την Google, και από την οποία προέκυψε ραγδαία άνοδος των ταξιδιών τελευταίας στιγμής, και σε κάθε περίπτωση σε χρονικά διαστήματα πολύ μικρότερα σε σύγκριση με το παρελθόν: Το 80% των πρόσφατων κρατήσεων πραγματοποιήθηκαν το τελευταίο δεκαπενθήμερο πριν την αναχώρηση, όταν προ της πανδημίας ο μέσος όρος ήταν 36 ημέρες πριν την αναχώρηση. Σημαντικός παράγοντας είναι και η ευελιξία στις ακυρώσεις και τον επαναπρογραμματισμό των ταξιδιών.

Πώς θα μετριαστούν οι ιλιγγιώδεις απώλειες;

“Σύμφωνα με τους αναλυτές της McKinsey, η αθροιστική πτώση των ταξιδιωτικών εισπράξεων έως την επάνοδο στα προπανδημικά επίπεδα, θα κινηθεί μεταξύ 3-8 τρισεκατομμύρια δολάρια.”

Τα ιλιγγιώδη ποσά υπογραμμίζουν το γεγονός ότι η ανάκαμψη θα είναι αργή και βέβαια δεν θα έρθει ταυτόχρονα και οικουμενικά. Γι’ αυτό καλούν τις κυβερνήσεις και τους παράγοντες του κλάδου να προετοιμαστούν επαναπροσδιορίζοντας τις δομές, τις υπηρεσίες και βέβαια το προσφερόμενο προϊόν. Βασικοί άξονες σε αυτή την κατεύθυνση είναι:

  • Η αντιμετώπιση των ανησυχιών των ταξιδιωτών. Οι βασικότερες εξ αυτών σχετίζονται με την υγεία: Αφενός την επιδημιολογική κατάσταση των περιοχών, όσο και τις υγειονομικές υποδομές. Σημαντικός άξονας είναι και η ασφαλιστική κάλυψη, και κατά πόσο πχ τα συμβόλαια εγγυώνται την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη κατά το ταξίδι.
  • Η προετοιμασία για αργή ανάκαμψη (Κατά το αισιόδοξο σενάριο –που προσώρας δεν φαίνεται να επιβεβαιώνεται η επάνοδος στο 85% των αφίξεων και των εσόδων στα επίπεδα θα σημειωθεί φέτος, ενώ η πλήρης ανάκαμψη θα έρθει έως το τέλος του 2023. Στο απαισιόδοξο σενάριο όμως, φέτος θα φτάσουμε στο 60% των εσόδων του 2019, ενώ η πλήρης ανάπτυξη θα σημειωθεί ακόμη αργότερα).
  • Ο εγχώριος τουρισμός πιθανότατα θα ανακάμψει ίσως και ένα έως δύο χρόνια γρηγορότερα από τα ταξίδια στο εξωτερικό.
  • Οι ταχύτητες ανάκτησης ποικίλλουν ανάλογα με τις αγορές. Η ισχυρότερη και ταχύτερη ανάπτυξη αναμένεται στις χώρες και τους προορισμούς που διαθέτουν ισχυρό εγχώριο τουρισμού και υψηλής ποιότητας δίκτυα χερσαίων μεταφορών, καθώς πιθανότατα πολλοί ταξιδιώτες θα συνεχίσουν να αποφεύγουν τις αερομεταφορές.
  • Η εξάρτηση από τα εγχώρια ταξίδια και τα μη ταξίδια θα καθορίσει πιθανώς την ανάκαμψη

Αλλαγές που θα μείνουν

Τα πρωτόκολλα που έχει εκπονήσει το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού αναμένεται να μείνουν μαζί μας για αρκετό καιρό. Τα ξενοδοχεία, τα αεροπλάνα, τα εστιατόρια, τα μουσεία και κάθε χώρος που δέχεται τουρίστες θα ακολουθεί συγκεκριμένα πρωτόκολλα όσον αφορά τον καθαρισμό, την απολύμανση, τον προστατευτικό εξοπλισμό του προσωπικού, αλλά και τη μείωση του συνωστισμού, τη βελτίωση του εξαερισμού και τη χρήση συμπληρωματικών μέσων όπως θερμικές κάμερες κ.ά.

Αρκετοί βέβαια αναμένουν ότι οι αλλαγές θα είναι πρόσκαιρες, και γρήγορα θα αρθούν. Κρίνοντας όμως από άλλες κομβικές αλλαγές στον κλάδο, οι οποίες επήλθαν πχ μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, άλλοι προβλέπουν ότι ο μετασχηματισμός θα είναι μόνιμος. Ουδείς φανταζόταν, για παράδειγμα, ότι οι αυστηροί έλεγχοι στα αεροδρόμια θα συνεχίζονται 20 χρόνια μετά τις επιθέσεις στις ΗΠΑ. Κι όμως, έχουν ενταχθεί στη «νέα κανονικότητα», τόσο που πλέον οι περισσότεροι τους προσπερνούν. Ενδεχομένως λοιπόν η «νέα νέα κανονικότητα» να λάβει μόνιμο χαρακτήρα κι έπειτα από ένα δύο χρόνια να μη μας απασχολεί ούτε κατ’ ελάχιστο. Στην Ασία για παράδειγμα η χρήση μάσκας και η σχολαστική απολύμανση των χεριών στα μέσα μεταφοράς και κυρίως στα αεροπλάνα έχει καθιερωθεί σε συντριπτικά ποσοστά μετά την πρώτη επιδημία του SARS το 2003, αλλά και ως τακτική για την αντιμετώπιση της εποχικής γρίπης. 

Η πανδημική κρίση ως ευκαιρία

Όπως επισημαίνει η έκθεση του ΟΟΣΑ, η κρίση αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία προκειμένου να κινηθούμε προς «δικαιότερα, πιο βιώσιμα και πιο ανθεκτικά μοντέλα τουριστικής ανάπτυξης». Οι διαρθρωτικές αδυναμίες του κλάδου και η ευπάθειά του σε εξωτερικούς κραδασμούς αποδείχθηκε περίτρανα τους τελευταίους μήνες, αναδεικνύοντας την ανάγκη διαφοροποίησης και ενίσχυσης της ανθεκτικότητας. Σημαίνουσα είναι επίσης η καλύτερη δυνατή προετοιμασία για την αντιμετώπιση αντίστοιχων ή σοβαρότερων καταστάσεων στο μέλλον, η ενθάρρυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού και βέβαια η εγκαθίδρυση ενός πιο βιώσιμου μοντέλου με έμφαση στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής – ή έστω στη μείωση της αρνητικής επίπτωσης του κλάδου, μέσω της μείωσης εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, υπερκατανάλωσης νερού και καυσίμων κ.ά.

Θα την αξιοποιήσουμε όμως αυτή την «ευκαιρία»; Ή θα βιαστούμε να επιστρέψουμε στην προπανδημική κανονικότητα με ό,τι αυτή συνεπαγόταν για τον πλανήτη και την υγεία μας;