Κανείς μάλλον δεν αμφισβητεί το επιχειρηματικό δαιμόνιο του Ίλον Μασκ. Όμως υπάρχουν αρκετές σκιές που αφορούν στο ήθος, τη συμπεριφορά και το χαρακτήρα του, κυρίως μέσα από το Μέσο επικοινωνίας που ο ίδιος θέλει να αποκτήσει. 

Το Twitter είναι ένα μέσο επικοινωνίας που αποτελεί πολιτισμική «αποκάλυψη», μιας και έφερε την κουβέντα του καφενείου, της γειτονιάς, και του μπαλκονιού σε ψηφιακή μορφή. Είναι διαδραστικό, μετράει αντιδράσεις, ξυπνάει “#cancel αισθήματα” και για όλα αυτά θεωρείται το αγαπημένο παιδί των μεγάλων corporations και των ηγετών του κόσμου. Είναι το καθημερινό παρεάκι στο ξύπνημα υπουργών από όλο τον κόσμο, και το «copy-paste» των δημοσιογράφων. Ακόμη και τα δελτία ειδήσεων μεταφέρουν το tweet σαν είδηση.

Ο Ίλον Μασκ πρόσφατα ανακοίνωσε επιθετική εξαγορά στο Twitter με πρόταση 44,5 δισ. δολαρίων! Είναι αστρονομικό ποσό και μάλιστα για ένα προϊόν που δεν έχει ικανή εμπορική (και διαφημιστική) αξία, ώστε να δώσει πίσω αξία στον όποιο επενδυτή. Πώς αγοράζεις τόσο ακριβά, κάτι τόσο μικρής αξίας;

Το Twitter δεν μπόρεσε ποτέ να προσελκύσει σε καθημερινή βάση τους χρήστες που έχουν άλλες πλατφόρμες (Facebook, Instagram, ακόμα και Tik Tok) και δεν κατάφερε ποτέ να γίνει ένα ελκυστικό προϊόν για τους διαφημιστές.

Νο1 θέμα: «είναι πολλά τα λεφτά…»

Οι λεγόμενες “αγορές” είναι (νοητοί) τόποι όπου συναντώνται ταλέντο, χρήμα και ιδέες. Λένε πως οι αγορές (επενδυτές) είναι έξυπνες και καταλαβαίνουν, αλλά τι γίνεται στην περίπτωση που υπάρχουν πρόσωπα που μπορεί να τις χειραγωγούν, μαζί με τις απόψεις μας; Μάθαμε πια πως οι απόψεις μας για την παγκόσμια τραπεζική οικονομική κρίση, τα golden boys, το σκάνδαλο Theranos, τις 250 μεγάλες κρίσεις στα τελευταία 13 χρόνια …επηρεάζονται εύκολα από fake news και δίκτυα επιρροής.

Ένα παράδειγμα; Το 2021 η Archegos Capital Management καταρρέει και οι αμερικανικές αρχές αρχίσουν να ψάχνουν ένα ωραία στημένο χρηματιστηριακό-τραπεζικό κόλπο δισεκατομμυρίων.  Ο Κινέζος ιδρυτής Bill Hwang έμαθε τα «κόλπα» της Δύσης και τώρα αντιμετωπίζει 380 χρόνια φυλάκισης! Το σκάνδαλο κρύβεται σε μία φράση των διεθνών ρεπορτάζ Bloomberg και Wall Street Journal «…έπεισε τις μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου να δανείσουν τεράστια ποσά, χωρίς να μπορεί να καλύψει τις διαφορές αποτίμησης και ο Χουάνγκ απαίτησε από τους επενδυτές του να χειραγωγήσουν άλλες μετοχές ή/και να αγοράσουν μετοχές του αξίας 900 εκατομμυρίων δολαρίων».

Αναρωτιέμαι λοιπόν πως για όλα αυτά τα δισεκατομμύρια δεν υπάρχουν λογική και κανόνες ελέγχου. Πώς ο κ. Μασκ -που δεν έχει όλα τα λεφτά της πρότασης εξαγοράς- ρισκάρει τις επιχειρήσεις του, δηλαδή τα χρήματα άλλων επενδυτών; Πώς οι κύριοι του ΔΣ του Twitter συμφώνησαν πως αν κάτι δεν πάει καλά στην ολοκλήρωση της συμφωνίας, θα πληρώσουν 1 δισ. αποζημίωση; Μια εσωτερική φωνή με προσγειώνει: δες τα τελευταία χρόνια πόσες Ελληνικές «φούσκες» κατασχέθηκαν ή πήγαν στα δικαστήρια και μην ρωτάς.

“Ηθική είναι να ξέρεις τη διαφορά ανάμεσα σε αυτό που δικαιούσαι να κάνεις και αυτό που είναι σωστό να κάνεις”

Potter Stewart

Νο2 Θέμα: Ποιος είναι ο κύριος Μασκ;

Σε ένα ιδανικό κόσμο ο επιχειρηματίας πρέπει να είναι υπόδειγμα. Πρώτος μεταξύ ίσων, να ευνοεί τις συνεργασίες. Πρότυπο εργοδότη που σέβεται τους ανθρώπους του. Καλός κοινωνικός εταίρος της κοινωνίας, προσφέροντας και δημιουργώντας. Άνθρωπος με Α κεφαλαίο που η γνώμη του δημιουργεί καλή πρακτική και εμπνέει όσο είναι δυνατόν.

Τι βλέπουμε όμως από τον κ. Μασκ; Συμπεριφέρεται σαν ένα κακομαθημένο, υπεροπτικό παιδί. Ένα sui-generis πρόσωπο που δημιουργεί λάθος πρότυπα, εντάσεις και απόψεις που προβοκάρουν. Και αυτός ο άνθρωπος θέλει να διοικήσει μια πλατφόρμα ελευθερίας λόγου και να μας απαλλάξει από τα internet trolls;

Ο κ. Μασκ σε λίγες ημέρες από την πρόταση εξαγοράς του Twitter ακύρωσε στην πράξη το story του περί ελευθερίας λόγου, κρίνοντας δημόσια την αμερικανική πολιτική σκηνή και παίρνοντας θέση πως το κόμμα των Δημοκρατικών αριστερίζει. Θέλεις να είσαι αδέκαστος και ρίχνεις λάδι στη φωτιά του μίσους στην οποία ζουν οι ΗΠΑ; Θέλει να προσελκύσει κοινό-ακροατήριο ή απλά δεν σκέφτεται;

Περιπαιχτικά αναφέρθηκε στον πρωθυπουργό του Καναδά και τον παρομοίασε με τον Χίτλερ, ξεσηκώνοντας αντιδράσεις. Δεν σκέφτεται, ή κάνει πλάκα; Ο κ. Μασκ ταυτίστηκε με τους αντι-εμβολιαστές αμφισβητώντας στην αρχή τον Covid-19 και στη συνέχεια την αποτελεσματικότητα της δεύτερης δόση του εμβολίου. Λεφτά επενδυτών μαζεύει για να χτίζει επιχειρήσεις, από πότε έγινε γιατρός;

Το 2021 επιτέθηκε με άσχημα σχόλια για τη γερουσιαστή κυρία Warren, όταν εκείνη υποστήριξε πως έπρεπε να πληρώσει περισσότερους φόρους όπως και άλλοι επιχειρηματίες. Ως εργοδότης μίλησε υποτιμητικά για τους χαμηλόμισθους εργαζόμενους, ενώ μέσα από καταγγελίες πρώην εργαζομένων του απέκτησε τη φήμη του σκληρού εργοδότη. Όλα αυτά είναι αλαζονεία; Άγνοια κινδύνου; Απλά κυνήγι του like; Μήπως είναι το νέο πρότυπο του «τσαμπουκά» εκατομμυριούχου που κάνει ό,τι και όποτε θέλει, χωρίς αρχές και αξίες; Γιατί να τον εμπιστευτούν επενδυτές, κοινό και αρχές για τις προθέσεις του στο Twitter;

Νο3 θέμα: Αν δημιουργείς αμφιβολίες ηθικής, πως να εμπνεύσεις;

Ο κ. Μασκ δεν έχει «κόσμιο λόγο», προκαλεί διαρκώς, δεν δείχνει σεβασμό σε θεσμούς και ηθική αντίληψη του τι είναι σωστό και τι όχι. Είναι χαρακτηριστικό πως στην περίπτωση των δολοφονιών του Μπάφαλο το Μάιο 2022 σιώπησε. Δεν ένιωσε να πει κάτι εκείνος που υποστηρίζει για την ελευθερία του μέσου, όταν σχεδόν όλα τα social media μπλόκαραν livestream από τα βίντεο των δολοφoνιών;

Δεν πήρε θέση ούτε στον άδικο χαμό του Τζορτζ Φλόιντ στη Μινεσότα. Θα μπορούσε σε αυτά να επιδείξει τη λεγόμενη ανθρωπιά. Κουβέντα! Ο κ. Μασκ ήταν παντελώς απών από οποιαδήποτε μήνυμα συμπαράστασης, συμπόνοιας και ανθρωπιάς.

Στις αποτυχίες του πυραύλου SpaceX ποτέ δεν απολογήθηκε, ή δεν εξήρε τις προσπάθειες των στελεχών του, ή δεν εξήγησε το γιατί. Ποια είναι η νέα ηθική που φέρνει; Έκανε το ακρωτήριο Κανάβεραλ και την εκτόξευση του πυραύλου SpaceX θεατρική σκηνή για τον πρόεδρο Τράμπ (αυτός ο πύραυλος είναι το “Launch America”). Δεν μας είπε ούτε καν γιατί το αφροαμερικανικό στοιχείο υπο-εκπροσωπείται στην εταιρία του. Είναι δυνατόν να οραματίζεσαι το μέλλον μας στον πλανήτη Άρη και να δείχνεις πως «είσαι στον κόσμο σου»; Είναι δυνατόν να υπάρχει ρατσισμός, να σκοτώνονται ενήλικες ή παιδιά και μέσα από το Twitter (που θέλεις να αγοράσεις για να το κάνεις πιο ελεύθερο) να μην κάνεις ένα tweet; Ούτε για 140 χαρακτήρες δεν αξίζουν αυτά τα θέματα;

Είναι δυνατόν επιχειρηματίας που έχει πάρει χρήματα επενδυτών, που γνωρίζει τα προβλήματα των social media, που ξέρει τις αρχές και τους φορείς λειτουργίας των αγορών, να προτείνει πως η μεγάλη στρατηγική του είναι να βγάλει εκτός χρηματιστηρίου την εταιρία Twitter; Ωραία ιδέα! Μια εταιρία που δημόσια έχει αντλήσει χρήματα επενδυτών δεν θα υπόκειται σε κανένα έλεγχο!

“Αν η ηθική είναι μικρή στο επίπεδο της ηγεσίας, τότε αυτή η συμπεριφορά αντιγράφεται σε όλο τον οργανισμό”

Νο4 θέμα: Ο κ. Μασκ θέλει την προσοχή μας;

Όταν φτιάχνεις ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο, όμορφο και ακριβό σαν τα Tesla μπορώ να μην το αγοράσω, έχω επιλογή σαν καταναλωτής. Αλλά όταν θέλεις να διοικήσεις εκτός θεσμών και χρηματιστηρίου (όπως υποστηρίζει) την τρίτη μεγαλύτερη πλατφόρμα διακίνησης επίσημης πληροφορίας την υφήλιο, ναι, με επηρεάζεις ως ένα κανονικό μονοπώλιο. Και έχουμε λόγους να φοβόμαστε από τα δείγματα συμπεριφοράς του κ. Μασκ.

Οι  γνώσεις μου δεν με βοηθούν να καταλάβω πως ο κ. Μασκ προσφέρει ένα δυσθεώρητο ποσό, που δεν το έχει κιόλας, για να εξαγοράσει ένα «προϊόν» με χαμηλή αξία (Twitter); Αλλά οι γνώσεις μου με κάνουν να φοβάμαι τον έλεγχο της πληροφορίας που καταναλώνουμε και μοιράζεται.

Πορτρέτο του Ίλον Μασκ από τον Danor Shtruzman (πηγή Wikipedia).

Τα κοινωνικά δίκτυα φτιάχτηκαν με πρόθεση την ανθρώπινη ψυχολογία (αυτο)προβολής και ναρκισσισμού. Επειδή είναι τόσο εύκολα προσβάσιμα, έχουν γεμίσει από τον καθρέφτη του χειρότερου ή καλύτερου εαυτού μας. Οι λέξεις-κλειδιά και το user-generated περιεχόμενο δημιουργούνται πανεύκολα σαν μακροχρόνιες καμπάνιες που για οποιοδήποτε θέμα συγκεντρώνουν εκατομμύρια ακολούθους, τους πείθουν και έτσι ευκολότερα τους χειραγωγούν. Καμπάνιες που μοιάζουν στα όρια της ανηθικότητας και της παρανομίας. Θα μου πείτε, αν κάποιος χρησιμοποιήσει μια βαριοπούλα για να σκοτώσει, δεν φταίει η βαριοπούλα… Δεκτό, αλλά πως ο κ. Μασκ θα γίνει ο σωτήρας μας;

Θα ελεγχθούν μας είπε όλοι οι χρήστες για το αν είναι bots / trolls, αμέσως μετά το «μάζεψε». Πως; Δεν λέει! Τι θα γίνει κ. Μασκ με τη βιομηχανία των πολιτικών fake news; Δεν λέει! Ποια είναι η θέση σας για το πως επηρεάζονται εκλογές; Δεν λέει. Επτά χρόνια δήθεν τα πολεμάει ο κ. Ζάκενμπεργκ και απολογείται ανερυθρίαστος στο Κογκρέσο γιατί επηρεάστηκαν οι εκλογές στις ΗΠΑ, ενώ το Facebook μπλοκάρει νομοσχέδια στην Αυστραλία. Κοροϊδευόμαστε;

Ο κ. Μασκ στέλνει μόνο ένα μήνυμα: έχω λεφτά, κάνω αυτό που θέλω. Δηλαδή, ένας επιχειρηματίας που δεν θέλει ελέγχους από το χρηματιστήριο και τις αρχές, που πληρώνει λιγότερους φόρους, θα διοικήσει ένα δίκτυο επικοινωνίας που ευρέως χρησιμοποιείται για κρίσιμες πληροφορίες από δημοσιογράφους, κυβερνήσεις, πανεπιστημιακούς, πολίτες, εθνότητες, θρησκευτικούς ηγέτες, στρατούς, εθνικές υπηρεσίες πληροφοριών και υπηρεσίες πολιτικής προστασίας;

Νο5 θέμα: Από τι κινδυνεύουμε (πρότυπα, ηθική, συνοχή)

Κινδυνεύουμε από το πρότυπο που εκπροσωπεί ο κ. Μασκ, του αυθάδικου social media icon που δεν εκπαιδεύει την κοινωνία με ηθική. Κινδυνεύουμε όταν κάποιος διακινεί προτάσεις απίστευτων ποσών, αντί να επενδύει έμπρακτα στην εκπαίδευση και τη μείωση των ανισοτήτων, αφήνοντας θετικό αποτύπωμα στο μέλλον. Κινδυνεύουμε όταν κάποιος δεν σέβεται κυβερνήσεις, πολιτικούς, θεσμούς και τη δημόσια υγεία, γιατί το παράδειγμα που δίνει είναι …προς όχλο και κοπάδια. Κινδυνεύουμε όταν κάποιος κλείνει το μάτι, “ε, δεν έγινε τίποτε που σκότωσαν μαύρους”…

Κινδυνεύουμε επίσης από τους «μεγάλους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς», που μυαλό δεν έβαλαν… και αντί να εφαρμόζουν κριτήρια ηθικής και αποδεδειγμένων στοιχείων, εγκρίνουν προτάσεις δυσθεώρητων ποσών εξαγοράς που είτε δεν υπάρχουν, είτε θα τα δανείσουν από τα λεφτά των πελατών τους (σαν να λειτουργούν ως παρεάκια).

O κ. Μασκ δεν έχει επαρκώς εξηγήσει ποτέ πως θα γίνει η αυτορύθμιση των κοινωνικών δικτύων και θα ελεγχθούν τα fake news, τίποτε για την ασφάλεια προσωπικών δεδομένων, και αν διαφωνεί με τη φορολογία επιχειρήσεων. Ετσι, κινδυνεύουμε όταν ένας επιχειρηματίας, ένα δημόσιο πρόσωπο, ένα brand δεν μας λέει:

  1. Ποιος είσαι;
  2. Σε τι πιστεύεις; (αξίες)
  3. Τι δεν πρόκειται να κάνεις ποτέ; (κόκκινες γραμμές)
  4. Ποιο είναι το εμπνευσμένο όνειρο (inspirational dream) που έχεις;
  5. Ποια είναι η η μεγάλη διαφορά που φέρνεις; (μοναδικότητα)
  6. Ποιος είναι ο σκοπός σου; (δεσμεύσεις και πράξεις)

Δυστυχώς υπάρχουν χιλιάδες επιχειρήσεις και άνθρωποι που δεν απαντούν δημόσια σε αυτές τις κρίσιμες ερωτήσεις, και μάλλον δεν σκέφτονται έτσι. Το πιο λυπηρό είναι να το βλέπεις σε νέους ανθρώπους, σαν τον κ. Μασκ, που υποτίθεται έμαθαν από το κακώς κείμενα του «παλαιού κόσμου».

Για να απαντήσεις σε τέτοιες «μεγάλες» ερωτήσεις, δεν απαιτείται κάποια αφηρημένη έννοια της Ηθικής, αλλά δεσμεύσεις και πράξεις που θα εισφέρουν στο κοινό καλό. Είναι δεσμεύσεις που μας κάνουν όλους να γνωριζόμαστε και να κρινόμαστε με κοινούς κώδικες. Και σε αυτά τα μεγάλα θέματα η κίνηση εξαγοράς του Twitter εκτός από λίγα πρωτοσέλιδα ή καυγάδες-tweets δεν έχει να προσφέρει. Μοιάζει να είναι το ‘power game’ επιβολής, σεβασμού και δημόσιας εικόνας ενός δισεκατομμυριούχου.

Cover Photo: Wikipedia