Το Internet έχει αποκτήσει διόδια για την είσοδο σε πολλές εφαρμογές και υπηρεσίες. Ειδικά στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης αυτή η πρακτική είναι ακόμα πιο εμφανής.
Όχι και τόσο ξαφνικά είναι αλήθεια, βλέπουμε σημαντικές πτυχές της διαδικτυακής μας ζωής να περνούν από τα «διόδια» των συνδρομών. Στο κόστος πρόσβασης, προστίθεται η μηνιαία επιβάρυνση για την πρόσβαση σε μια σειρά από υπηρεσίες, είτε πρόκειται για ψυχαγωγίας είτε για μη ψυχαγωγίας. Οι πλατφόρμες streaming και gaming, οι οικογένειες εφαρμογών της Microsoft ή της Adobe, καθώς και ένα πλήθος υπηρεσιών ειδησεογραφίας ή σχολιασμού, αποκτούν μόνιμη πρόσβαση στο πορτοφόλι εκατομμυρίων χρηστών.
Πώς φτάσαμε ως εδώ
Δεν φτάσαμε σε αυτό το σημείο ξαφνικά. Αν αναζητούμε ένα χρονικό σημείο που να οριοθετεί την επί πληρωμή πρόσβαση σε συγκεκριμένο περιεχόμενο, μπορούμε αρκετά βολικά να επιλέξουμε την 9η Ιανουαρίου 2001. Ήταν η ημέρα που η Apple ανακοίνωσε το iTunes, ένα online κατάστημα διάθεσης μουσικής. Δεν το λέμε «πώλησης» διότι το iTunes πωλούσε την άδεια χρήσης της μουσικής και όχι ένα φυσικό μέσο αποθήκευσης μουσικής όπως συνέβαινε μέχρι τότε με τα CD, τα βινύλια ή τις κασέτες. Όσοι «αγόραζαν» μουσική από το iTunes μπορούσαν να την ακούνε ξανά και ξανά σε ελεγχόμενο περιβάλλον εξοπλισμού, αρχικά σε Mac και συσκευές iPod, αργότερα σε Windows, αργότερα σε iPhone και iPad. Σε κάθε περίπτωση υπάρχει μια σύνδεση του χρήστη με τη βιβλιοθήκη και τα δικαιώματα πρόσβασης. Καμία σχέση με τον παλιό, αναλογικό τρόπο αναπαραγωγής της μουσικής.
Τον δρόμο της μουσικής ακολούθησαν τα λογοτεχνικά έργα αν και όχι με την ίδια επιτυχία. Δεδομένου ότι το βιβλίο είναι εξ ορισμού φορητό και χωρίς ανάγκες φόρτισης, η έντυπη εκδοχή της λογοτεχνίας αποτελεί ένα ισχυρό κάστρο στη μέση ενός εντατικά ψηφιοποιημένου κόσμου που διαρκώς επεκτείνεται. Τα έντυπα βιβλία υπερτερούν των ψηφιακών σε μια σχέση 4 προς 1 σε όρους πωλήσεων και η κυριαρχία τους δεν αμφισβητείται – προς το παρόν τουλάχιστον. Αν τα βιβλία είναι η εξαίρεση ο κανόνας είναι ότι η ψηφιοποίηση είναι πανταχού παρούσα και η πρόσβαση σε πολλές πτυχές της απαιτεί την πληρωμή συνδρομών.
Γίνεται όλο και πιο σαφές ότι σταδιακά απομακρυνόμαστε από την εποχή που κυριαρχούσε το δόγμα “Information wants to be free” που αποδίδεται στον Stewart Brand. Σύμφωνα με αυτό το αξίωμα, όταν η πληροφορία είναι διαθέσιμη δωρεάν, μπορεί να συμβάλει στην καινοτομία και την πρόοδο, όμως η πράξη δείχνει ότι στην πράξη υπάρχουν προβλήματα, όπως για παράδειγμα, πώς θα ζήσει ο παραγωγός της πληροφορίας. Ο ίδιος ο Brand, άλλωστε, πουλάει ηλεκτρονικά βιβλία για την πλατφόρμα του Kindle, δεν τα προσφέρει δωρεάν.
Σε όρους ταχύτητας πρόσβασης είναι σαφές ότι υπάρχει διαχωρισμός με βάση το διαθέσιμο εισόδημα. Όσοι έχουν τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσουν το κόστος πρόσβασης μέσω οπτικής ίνας έχουν ταχύτερη πρόσβαση σε περιεχόμενο και υπηρεσίες από εκείνους που προσπαθούν να καλύψουν τις ανάγκες τους με τεχνολογίες προηγούμενων γενιών. Βεβαίως οι επιδοτήσεις λύνουν ένα σημαντικό μέρος της όποιας ανισορροπίας δημιουργείται. Στο κομμάτι της υπηρεσίας, στην Ευρώπη, δεν έχουμε ουσιαστικές διαφορές. Οι υπηρεσίες streaming και οι υπηρεσίες τηλεκπαίδευσης για παράδειγμα αντιμετωπίζονται από τους παρόχους επί ίσοις όροις και δεν υπάρχει προνομιακή μεταχείριση.
Στην Ευρώπη, όλα τα δεδομένα είναι ίσα, καθώς εφαρμόζεται η αρχή της δικτυακής ουδετερότητας. Στις ΗΠΑ τα πράγματα είναι σαφώς πιο μπερδεμένα και η υπόθεση της δικτυακής ουδετερότητας έχει εξελιχθεί σε ένα παράξενο μπρα-ντε-φερ μεταξύ Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικανών, Οι Δημοκρατικοί θεωρούν ότι η δικτυακή ουδετερότητα πρέπει να προστατευτεί, οι Ρεπουμπλικανοί θεωρούν ότι δεν βοηθά στην καινοτομία και ότι πρέπει να υπάρχουν «λωρίδες εξπρές» για συγκεκριμένες υπηρεσίες. Αντιλαμβάνεστε στον παρόντα χρόνο, στο έτος 2025 με τον Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, που έχει γείρει η πλάστιγγα.
Ο αργός θάνατος του… τσάμπα
Για περίπου 25-30 χρόνια, οι διαδικτυακές υπηρεσίες κάλυπταν τα λειτουργικά τους έξοδα με τα έσοδα που συγκέντρωναν από τη διαφήμιση. Αυτός ήταν ο κανόνας (με τις όποιες εξαιρέσεις) είτε μιλούσαμε για ειδησεογραφικές υπηρεσίες είτε για μηχανές αναζήτησης.
Με την τεχνητή νοημοσύνη τα δεδομένα αλλάζουν ριζικά και το είδαμε πολύ πολύ γρήγορα.
Όσοι είχαν την τύχη να δουν στα πρώτα του βήματα το Midjourney, μιας υπηρεσίας που δημιουργεί εικόνες με βάση την περιγραφή που δίνει ο κάθε χρήστης, θυμούνται ότι υπήρχε δυνατότητα δωρεάν πρόσβασης και καταχώρισης των σχετικών εντολών. Αυτό πολύ σύντομα καταργήθηκε, καθώς υπήρξε χρήση πέραν των -οικονομικών- δυνατοτήτων της πλατφόρμας.
Ο λόγος είναι απλός και αναλύεται συχνά πυκνά όταν μιλάμε για την τεχνητή νοημοσύνη – το ενεργειακό κόστος.
Μία απάντηση σε ερώτηση που γίνεται σε ένα γλωσσικό μοντέλο όπως τα ChatGPT, Claude, Gemini, Perplexity, Deepseek κ.τ.λ. υπολογίζεται ότι χρειάζεται ενέργεια που ισοδυναμεί με 3 χιλιοστά της κιλοβατώρας, δέκα φορές περισσότερη από την ενέργεια που χρειάζεται μια κλασική αναζήτηση μέσω Google ή Bing.
Βεβαίως, η κατανάλωση ενέργειας έχει περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Ερευνητές που αξιολόγησαν τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο του γλωσσικού μοντέλου BLOOM, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι για όλο τον κύκλο ζωής του ευθύνεται για την απελευθέρωση 50,5 τόνων διοξειδίου του άνθρακα. Για τη δημιουργία δύο εικόνων μέσω ενός εργαλείου τεχνητής νοημοσύνης, απαιτείται ενέργεια που θα ήταν αρκετή για τη φόρτιση ενός smartphone. Βεβαίως όταν η ενέργεια παράγεται από ανανεώσιμες πηγές δεν υπάρχουν ρύποι και άρα δεν υπάρχουν και δικαιώματα ρύπων. Όμως μεγάλο μέρος της ενέργειας εξακολουθεί να παράγεται από συμβατικές μονάδες παραγωγής και όλα αυτά σημαίνουν κόστος.
Κόστος, το οποίο ούτε καν εταιρείες με εξαιρετικά μεγάλη ρευστότητα όπως η Alphabet (η μητρική εταιρεία της Google), η Meta (η αντίστοιχη του Facebook) ή η Amazon δεν έχουν τη δυνατότητα και τη διάθεση να καλύψουν. Λέμε για διάθεση, διότι αναλυτές της Morgan Stanley υπολόγισαν ότι αν η τεχνητή νοημοσύνη παρήγαγε απαντήσεις των 50 λέξεων για το 50% των ερωτημάτων, το κόστος για την Google θα διαμορφωνόταν στα 6 δισ. δολάρια, ποσό που αντιστοιχεί στο 2% των εσόδων της Alphabet για το τελευταίο οικονομικό έτος.
Οπότε η συνδρομή είναι μόνη επιλογή και το αποτέλεσμα είναι το χάσμα μεταξύ εκείνων που μπορούν να βάλουν το χέρι στην τσέπη και εκείνων που δεν μπορούν να διευρύνεται.
Έτσι όπως έχουν τα πράγματα αυτή τη στιγμή, στα μέσα του 2025, η κατάσταση διαμορφώνεται ως εξής.
Υπάρχουν εκείνοι που χρησιμοποιούν τις δωρεάν εκδοχές των γλωσσικών μοντέλων και των άλλων εργαλείων δημιουργικότητας και ανάλυσης. Η δωρεάν πρόσβαση παρέχει περιορισμούς στον αριθμό των εντολών (των prompts, στη γλώσσα των chatbots) και, αν θέλουμε να το πούμε με κυκλοφοριακούς όρους, βάζει τους χρήστες στη δεξιά λωρίδα.
Υπάρχει η μεσαία κατηγορία που με ένα ποσό της τάξης των 20 δολαρίων τον μήνα και με δυνατότητα διακοπής της ανά πάσα στιγμή (δηλαδή με το ίδιο μοντέλο που βλέπουμε στις υπηρεσίες streaming), προσφέρεται πρόσβαση στα πιο πρόσφατα γλωσσικά μοντέλα και σε πιο σύνθετες δυνατότητες.
Τέλος, υπάρχει η κατά περίπτωση ανώτερη κατηγορία με πρόσβαση σε όλες τις δυνατότητες της πλατφόρμας και με μηνιαίο κόστος που φτάνει ως και τα 200 δολάρια. Στην ουσία πρόκειται για επίπεδο συνδρομής που δεν αφορά χρήση της μορφής «πόσα ζήτα έχει η λέξη κουνουπίδι» και έχει κυρίως επαγγελματική χρήση. Δεν αποκλείουμε κάποιος να δίνει 2.400 δολάρια τον χρόνο για να κάνει ανούσιες ερωτήσεις στο ChatGPT, αλλά αυτή μάλλον δεν είναι μια συνηθισμένη χρήση. Μια πιο αναλυτική κατάσταση του τι προσφέρει και του τι δεν προσφέρει κάθε πλατφόρμα δείχνει ποια είναι τα όρια του δωρεάν. Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι η περίμετρος του δωρεάν περιορίζεται σημαντικά.
Πόσο κοστίζει η τεχνητή νοημοσύνη;
Ας πάμε λοιπόν από τα γενικά στα ειδικά και ας δούμε ποια είναι τα μοντέλα χρήσης που συναντάμε στα πιο δημοφιλή μοντέλα ΑΙ σήμερα:
Open AI
Free
- Πρόσβαση στο GPT‑4.1 mini
- Δεδομένα σε πραγματικό χρόνο με αναζήτηση στο Web
- Περιορισμένη πρόσβαση στα GPT‑4o, OpenAI o4-mini και στη λειτουργία “deep research”
- Περιορισμένες δυνατότητες ανάλυσης δεδομένων, δημιουργίας εικόνων
- Επεξεργασία κώδικα στην εφαρμογή του ChatGPT για macOS
- Δημιουργία custom GPTs
Plus (20 $ / μήνα)
- Λιγότερα όρια στη χρήση ανάλυσης δεδομένων και δημιουργίας εικόνων.
- Λειτουργία φωνής για βίντεο και κοινή χρήση οθόνης
- Πρόσβαση στα μοντέλα “deep research» (OpenAI o3, OpenAI o4-mini, OpenAI o4-mini-high)
- Δυνατότητα πρόσβασης σε επόμενα μοντέλα.
- Χρήση της υπηρεσίας
- Sora για δημιουργία
- βίντεο ανάλυσης 720p και διάρκειας έως 10 δευτερόλεπτα
Pro 200 $ / μήνα
- Απεριόριστη πρόσβαση στο GPT‑4o και στη λειτουργία φωνής για βίντεο και κοινή χρήση οθόνης
- Πρόσβαση στο OpenAI o1 pro, που χρησιμοποιεί περισσότερη επεξεργαστική δύναμη για να απαντά σε πιο σύνθετες ερωτήσεις
- Επιπλέον πρόσβαση στη λειτουργία “deep research”
- Ταχύτερη δημιουργία βίντεο στο Sora με ανάλυση ως και 1080p και για βίντεο έως και 20 δευτερολέπτων, χωρίς υδατογράφημα
Anthropic
Free
- Δημιουργία κώδικα και οπτικοποίηση δεδομένων
- Δημιουργία και επεξεργασία περιεχομένου
- Ανάλυση κειμένου και εικόνας
Pro (15 € / μήνα)
- Περισσότερα περιθώρια χρήσης σε σχέση με τη δωρεάν έκδοση
- Δημιουργία projects για την οργάνωση συζητήσεων και αρχείων
- Πρόσβαση στο διαδίκτυο
- Υποστήριξη πιο σύνθετων εργασιών και δυνατότητα χρήσης επιπλέον μοντέλων
Max (90€ / μήνα)
- Περισσότερα περιθώρια χρήσης σε σχέση με τις άλλες εκδόσεις
- Πρόσβαση στη λειτουργία advanced Research
- Πρόσβαση σε νέα μοντέλα.
- Κατά προτεραιότητα πρόσβαση στην υπηρεσία σε ώρες μεγάλης ζήτησης
Free
- Πρόσβαση στο μοντέλο 2.5 Flash
- Περιορισμένη πρόσβαση στο 2.5 Pro
- Δημιουργία εικόνας με το Imagen 4
- Χρήση του Deep Research
- Χρήση των υπηρεσιών Gemini Live, Canvas,
- Gems, Whisk, NotebookLM
Gemini Advanced (16.80 $ / μήνα)
- Πρόσβαση σε μοντέλα για την εκτέλεση σύνθετων εργασιών
- Πλήρης πρόσβαση στη λειτουργία Deep Research
- Analyse lengthy documents Ενσωμάτωση του Gemini σε Gmail, Docs, Sheets κλπ
- Χρηση του NotebookLM Plus
- Επιπλέον λειτουργίες μέσω του Google Workspace
- 2 TB αποθηκευτικού χώρου
Google AI Pro 22.99 € / μήνα
- Πρόσβαση σε πιο εξελιγμένα μοντέλα Χρήση του Deep Research on 2.5 Pro
- Δημιουργία βίντεο με το Veo 3 και δυνατότητα επεξεργασίας με το Flow
- Περισσότερα περιθώρια χρήσης του Whisk
- Επιπλέον λειτουργίες μέσω του Google Workspace
- 2 TB αποθηκευτικού χώρου
Perplexity
Free
- Απεριόριστες απλές αναζητήσεις
- Τρεις αναζητήσεις με τη λειτουργία Pro
- Ανέβασμα έως και τριών αρχείων ανά ημέρα
Pro (20 $ / μήνα)
- Πρόσβαση στη λειτουργία Deep Research
- Δεκαπλάσιος αριθμός παραπομπών σε κάθε απάντηση
- Πρόσβαση στα πιο εξελιγμένα γλωσσικά μοντέλα
Mistral
Free
- Αναζητήσεις στο Web σε πραγματικό χρόνο
- Δημιουργία εικόνων
- Λειτουργία canvas
- Επεξήγηση κώδικα
- Δυνατότητα σύνδεσης με Gmail, Google Calendar
Pro (14,99 $ / μήνα, 5,99 $ / μήνα για σπουδαστές)
- 6 φορές περισσότερα μηνύματα σε σχέση με τη δωρεάν έκδοση και 5 φορές περισσότερες αναζητήσεις σε πραγματικό χρόνο
- 40 φορές περισσότερες εικόνες
- Πρόσβαση στη λειτουργία Deep Research
- Δεκαπλάσιος αριθμός παραπομπών σε κάθε απάντηση
- Πρόσβαση στα πιο εξελιγμένα γλωσσικά μοντέλα
Team (24.99 $ / χρήστη / μήνα)
- Κανένας περιορισμός σε αριθμό μηνυμάτων αναζητήσεων, δημιουργίας εικόνων
- Ενσωμάτωση με Gmail, Google Calendar, Google Drive, SharePoint
Πιο εξειδικευμένα, πιο ακριβά
Στον κόσμο της τεχνητής νοημοσύνης όμως δεν υπάρχουν μόνο τα chatbots. Υπάρχουν υπηρεσίες και εργαλεία που είναι διαθέσιμα αποκλειστικά μέσω συνδρομής και οι όποιες δωρεάν δυνατότητες έχουν εξαιρετικά περιορισμένο χαρακτήρα.
Μία τέτοια περίπτωση είναι το Imagine Art, ένα εργαλείο δημιουργίας βίντεο και εικόνα με τη μηνιαία συνδρομή να ξεκινάει από τα 11 δολάρια και να κλιμακώνεται στα 25, 50 και 100 δολάρια. Αντίστοιχα το Runway ML που απευθύνεται στην ίδια κατηγορία δημιουργών, προσφέρει μια βασική δωρεάν έκδοση και από εκεί και μετά διαθέτει συνδρομές που φτάνουν σε ετήσια βάση τα 144, 335, 912 και 1.000 δολάρια. Παρόμοια είναι η κατάσταση για όλα τα εργαλεία που με κάποιο τρόπο απευθύνονται σε επαγγελματίες, κυρίως στον χώρο της επικοινωνίας, του βίντεο, της εικόνας και της μουσικής.
Ωστόσο η τάση που διαμορφώνεται και σταδιακά θα αγγίζει όλο και περισσότερους χρήστες είναι εδώ – Το διαδίκτυο έχει αποκτήσει διόδια για την είσοδο σε πολλές από τις «γειτονιές» του και αυτή η πρακτική θα γίνεται όλο και πιο εμφανής όσο περνάει ο καιρός.
